Maent yn defnyddio enghreifftiau o’r Llyfrau Cofnod swyddogol neu ddyddiaduron ysgolion lleol. Er y cafodd rhai ysgolion eu hagor ar ddyddiadau llawer cynharach, nid oedd yn rhaid cadw cofnodion swyddogol gan y mwyafrif tan bron i 1863, ac ychydig o’r cofnodion hynaf sydd ar gael erbyn hyn.
Gall Llyfrau Cofnod ddweud llawer wrthym ynglyn â bywyd gartref yn y cyfnod hwnnw, yn ogystal â sôn am arferion yr ysgol ei hunan.
Roedd yn rhaid i blant o deuluoedd tlawd fynd â gweithio cyn gynted ag yr oeddynt yn ddigon hen i ddod ag incwm ychwanegol i mewn i’r teulu, ac roeddynt yn aml iawn yn colli gwersi er mwyn cynorthwyo gyda’r fferm a gwaith arall i’w rhieni.
