Roedd y rhain ychydig bach yn debyg i’r Yellow Pages sydd gennym ni heddiw (ond heb y rhifau ffôn!) Roeddynt yn rhestru’r holl berchnogion eiddo a masnachwyr pwysig yn yr ardal ac yn rhoi gwybodaeth ynglyn â gwasanaethau megis coetsys, cludwyr ac ysgolion.

Maent yn ffordd ddefnyddiol iawn er mwyn cael gwybod beth oedd ardal fel yn ystod oes Fictoria, y gwnaeth rhai pobl leol ddewis peidio â chael eu cynnwys ynddynt. Dewiswch o’r rhestr isod.

Cyfeirlyfr Pigot ar Ogledd Cymru 1835
Bonedd lleol a phobl broffesiynol
Crefftwyr: gofaint i wneuthurwyr gwlanen
Crefftwyr: groser i saer
Crefftwyr: bragwr i bob math o bethau

Cyfeirlyfr Sutton ar Ogledd Cymru 1889
1. Crefftwyr: pobydd i grydd
2. Crefftwyr: gwneuthurwr briciau i groser
3. Crefftwyr: gwestai i werthwyr deunyddiau
4. Crefftwyr: bragwr i flingwr
5. Crefftwyr: gwerthwr papurau i fasnachwr pren
6. Crefftwyr: gwneuthurwr olwynion i bob math o bethau
.