Cwm Tawe Uchaf
Stori Haearn
3
gan Len Ley
Wedi marwolaeth Richard Parsons, cymerwyd yr awenau gan ei feibion Richard a Samuel. Cafodd un ffwrnais fechan ei hadeiladu ganddynt i’r gogledd o’r un gwreiddiol ond ni wnaethant lawer mwy i ehangu’r busnes . Wedi ychydig flynyddoedd, fe brofwyd anawsterau ariannol ganddynt a daethpwyd â David Thomas, peiriannydd 21 mlwydd oed o Weithfeydd Haearn Abaty Castell Nedd i fewn i’r busnes fel Uwch Arolygydd y Gwaith Haearn. Yn ddiweddarach y flwyddyn honno, datganwyd y brodyr yn fethdalwyr ac wedi mwy nag un newid mewn perchennog, cyflogwyd George Crane o Bromsgrove fel Rheolwr Y Gweithfeydd gan y rheolwyr newydd.
Darlun gan y diweddar David Richards
Llwyddiant rhannol yn unig fu ymdrechion cynnar David Thomas i ddefnyddio glo carreg fel yr adawaenwyd bryd hynny. Daeth tro ar fyd pan welodd Thomas waith y peiriannydd Albanaidd James Beaumont Neilson a ddyfeisiodd y ffwrn chwyth poeth yn 1829 a oedd yn cynhesu’r aer o flaen llaw ac yn ei chwythu i mewn i’r ffwrnais. Gwelodd y gellid ei addasu i losgi glo carreg lleol yn Ynyscedwyn. Wedi ymweliad â’r Alban, dychwelodd Thomas ac adeiladodd ffwrn chwyth poeth a’i gysylltu i’r ffwrnais am bris cystadleuol. Daeth datblygiadau Thomas i sylw’r diwydiant haearn Americanaidd a gadawodd Thomas i ddatblygu ei system newydd yn y maes glo carreg ym Mhensylfania.
