Talgarth a'r cylch
Cludiant
  Ceffylau rhwng y cledrau  
 

Roedd y dramffordd o lanfa’r gamlas yn Aberhonddu yn mynd trwy Dalgarth ar ei ffordd i’r Gelli.
Fel system trac sengl y cafodd ei hadeiladu, ac roedd mannau pasio bob hyn a hyn. Darnau drac dwbl oedd y rhain ac roeddent yn ddigon hir i ganiatáu i ddau geffyl a nifer o wagenni symud i’r ochr i alluogi "trên geffylau" oedd yn dod o’r cyfeiriad arall i basio heibio.

Er i dramffyrdd tebyg gael eu hadeiladu mewn llefydd eraill er mwyn cysylltu gyda’r camlesi newydd, tramffordd y Gelli oedd yr hiraf o’r cyfnod hwnnw yn dilyn estyniad i Swydd Henffordd.
Rhan o fap
Rhifyn 1af yr
Arolwg Ordnans
o 1877
 Portion of 1st Edition OS map  
 

Mae’r darn uchod o fap 1877 yn dangos llinell Rheilffordd y Canolbarth i’r gogledd o Drefecca. Roedd llawer o’r llinell a adeiladwyd ar gyfer y rheilffordd stêm a agorwyd yn 1864 yn defnyddio llwybr yr hen dramffordd. Roedd y gwahaniaethau rhwng yr hen linell a’r llinell newydd wedi eu cofnodi ar y map hwn - cewch weld y gwahaniaethau yma. Mae’r "Hen Dramffordd" sy’n mynd tua’r gogledd o Aberhonddu at Dalgarth i’w gweld yn glir ar y map uchod.

 
 

Fel arfer byddai’r "tramiau" ar y llinell yn cludo calch a charreg galch (i’w defnyddio mewn gwrteithiau), glo,coed, haearn, cerrig adeiladu, briciau Trams in use a llechi. Roedd y bobl oedd yn rhedeg y llinell yn codi prisiau gwahanol am gludo nwyddau amrywiol, ac roedd man i bwyso’r tramiau wedi’u llwytho cyn iddynt symud i ffwrdd.
Ar hyd y llwybr, roedd stablau lle’r oedd y dynion yn gallu newid eu ceffylau am rai llai blinedig, a lle gallent gael ceffyl ychwanegol i helpu wrth dynnu llwythau trymion i fyny’r darnau mwyaf serth ar y llwybr.
Mae mwy o wybodaeth am y rheilffordd gynnar hon ar y dudalen nesaf...

Ceffylau yn mynd o dan y ddaear…

.