Talgarth a'r cylch
Trosedd a chosb
Tri o garcharorion gwylltion  
 

Yn ystod gaeaf 1853, roedd tri o garcharorion yn aros i fynd o flaen y llys yng ngharchar Aberhonddu. Eu henwau oedd William Warner, John Sheen ac Alexander Huel ac roedden nhw wedi lladrata o Langors. Roedd John Sheen yn droseddwr parhaus, ac roedd ef wedi bod yn y carchar ddwywaith o dan enwau gwahanol.

 
 

Mae’n rhaid eu bod yn sylweddoli eu bod yn wynebu dedfryd o alltudiaeth i Awstralia os y byddent yn eu cael yn euog, ac roeddent yn ysu i ddianc. I ddechrau, torrodd Alexander Huel bar haearn o waelod y stôf a cheisiodd dorri mewn i’r garthffos, a dianc y ffordd yna. Ond sylwodd rhywun ar y baw ar ei ddillad carchar ar ôl y tyllu, ac roedd yn rhaid iddo wisgo cadwyn haearn ar ei goes.
Wedyn, cafodd y tri charcharor eu gyrru i’r ystafell chwain gyda charcharor arall. (Dydyn ni ddim yn hollol siwr beth yw ystyr hyn, ond gall fod yn ystafell arbennig lle’r oedd carcharorion â chwain yn cael eu cadw, rhag eu lledu i garcharorion eraill).
Y tro yma, torrodd y carcharorion bar haearn oddi ar y grât tân i’w ddefnyddio fel arf, a’i guddio yn y simnai. Ar ôl i rywun ddarganfod y bar, cyfaddefodd John Sheen iddo ei rhoi yno, a chafodd ei roi yn yr heyrn.

  Ym mis Mawrth 1854, cafwyd y tri yn euog gan dderbyn dedfryd alltudiaeth am gyfnod hir i Awstralia. Bywyd caled iawn oedd hyn, ac roedd yn anarferol iawn i droseddwr ddod yn ôl o Awstralia. Unwaith eto, gwnaethant un ymdrech olaf i ddianc o’r carchar, ac ar ôl hyn cawsant eu cadw mewn heyrn dwbl nes mynd ar y llong i’w halltudio.  
 

Yn ôl i ddewislen Trosedd Talgarth