Trefaldwyn a'r cylch
Trosedd a chosb
Ac ati...
 Carchar y Sir  
  Mae cofnodion y carchar sirol yn Nhrefaldwyn yn rhestru pobl oedd yn gweithio yno yn 1849.
Gallwch chi weld rhestr o’r swyddogion a’u cyflogau am chwarter o’r flwyddyn yma... 		 
 
  "Salaries of Officers
John Lloyd, Governor, Quarter salary due at these Sessions...£32 10s [£32.50]
Richard Jones, 1st Turnkey, nine weeks and 5 days salary...£7 5s 10d [£7.29]
Arthur Blakeway, 2nd turnkey, Quarter salary due at these Sessions...£9 2s [£39.20]
Messrs. Towns and Wilding, surgeons, the like....£7 10s [£7.50]
R.D. Harrison, clerk to visiting Justices, the like....£2 2s [£2.20]		  
 

Dim ond cyflog o naw wythnos a phum niwrnod a gafodd y ceidwad cyntaf, Richard Jones gan ei fod wedi colli ei swydd ! Mae cofnodion y carchar yn sôn am y digwyddiadau a arweiniodd at hyn.
Mae’n debyg bod Richard Jones wedi bod yn bwlio carcharor i’w berswadio i honni bod llywodraethwr y carchar wedi ei guro. Byddai’r llywodraethwr wedi colli ei swydd ac roedd Richard Jones ei hunan yn gobeithio bod yn Llywodraethwr.
Yn ffodus, fe ddywedodd y carcharor y cyfan wrth y Llywodraethwr ac wedi edrych ar y mater yn iawn, collodd y ceidwad ei swydd.
Cafodd porth newydd urddasol ei adeiladu yn 1866 (ar y dde) ac mae’n debyg y cafodd adain newydd ei hychwanegu.

  Serch hynny, cafodd y carchar ei gau yn 1878 ar ôl llai na 50 mlynedd o wasanaeth. Ar ddiwedd oes Fictoria, cafodd carcharorion eu hanfon allan o’r sir.  
 

Yn ôl i ddewislen Trosedd Trefaldwyn