Os edrychwch chi ar fap degwm plwyf Llanwrtyd nid oes lle o’r enw Llanwrtyd. Nid oedd yn bodoli yr adeg honno. Yn lle hynny, yn y fan lle mae’r ffordd yn croesi afon Irfon roedd pentref bach Pontrhydyfferau (neu weithiau fe fydd pobl yn ei sillafu Pontrhydyferi).
Mae’r map isod yn seiliedig ar y map degwm hwn, ac yn dangos y pentref bach a’r ardal o gwmpas.

Roedd yn rhaid i’r tirfesurwyr oedd wedi gwneud y map ei ffitio ar ddarn mawr o bapur, felly roedd yn rhaid iddynt droi’r papur fel arall i’w ffitio’n iawn. Yn y llyfr hwn, mae’r Gogledd ar ben y dudalen fel y byddwch yn gallu cymharu’r map hwn gyda mapiau diweddarach. Er nad oedd Llanwrtyd yn bodoli eto, gallwch weld Dolycoed, ac ar y chwith yn agos i ben y dudalen y mae ffynhonnau mwynol Dolycoed.
Erbyn 1845 roedd pobl yn teithio i’r lle anhysbys hwn mewn ceffyl a chert i gymryd y dyfroedd.

Cliciwch ar y llun hwn o "ewin bawd" am fap mwy manwl o’r pentref yr adeg honno.

Yn ôl i ddewislen mapiau Llanwrtyd