Mae
Llanidloes wedi’i lleoli ym mhen uchaf Afon Hafren,
ac efallai y byddech yn meddwl ei bod yn dref anghysbell ar ddechrau cyfnod
Fictoria cyn dyfodiad y rheilffyrdd. Serch hynny rydym yn gwybod o Gyfeirlyfr
Pigot ar Ogledd Cymru, 1835 fod y goets fawr yn ymweld â’r
ardal yn rheolaidd.
Roedd
y Cyfeirlyfr yn debyg i’r 'Yellow Pages' sydd gennym ni heddiw ac mae’n
gallu dweud llawer wrthyom am y gymuned ar ddechrau cyfnod Fictoria .
Roedd y coets yn teithio o Lanidloes
i’r brifddinas yn Llundain ac i drefi Seisnig eraill pell fel Cheltenham
a Chaerwrangon yn ogsytal â rhai agosach fel Yr
Amwythig. Hefyd roedd yna gysylltiadau gyda phorthladd mawr
Lerpwl. Yn ystod oes Fictoria, fe
wnaeth llawer o bobl dosbarth gweithiol adael Cymru am America o Lerpwl,
yn chwilio am fywyd gwell.
Sylwch, o’r holl goets gyda’u henwau crand, dim ond dau ohonynt oedd yn
teithio yn y gaeaf. Y rhain oedd yr
'Union' a’r 'Express' oedd yn teithio i Aberystwyth a’r Amwythig. Byddai
taith i Aberystwyth ar ben y goets yn daith hir ac anghyfforddus mewn
tywydd garw. Mae’n siwr y cafwyd achlysuron pan yr oedd Llanidloes wedi’i
chau i ffwrdd o’r byd y tu allan oherwydd y tywydd.
