Mae yna lawer o bethau i’n hatgoffa yng nghofnodion swyddogol ysgolion Fictoraidd o’r tlodi yr oedd llawer o deuluoedd oedd â phlant oed ysgol yn ei ddioddef. Mae’r enghraifft a welwch chi yma wedi dod o Lyfr Cofnod Ysgol Pen-y-bont Fawr yn 1890.
Roedd 'plant y tlodion' a sonnir amdanynt yn dod o deuluoedd tlawd iawn oedd yn derbyn arian ar gyfer pethau hanfodol fel bwyd a dillad gan y Swyddog Cymorth o arian y plwyf sef Treth y Tlodion. Roeddynt hefyd yn derbyn arian ar gyfer ffioedd ysgol, ond dim ond os oedd y plant yn mynychu’r ysgol yn rheolaidd.

Roedd llawer o rieni angen yr arian ychwanegol yr oedd y plant hyn yn gallu ennill o waith megis pigo ffrwythau i’w gwerthu ar wahanol adegau’r flwyddyn yn hytrach na mynd i’r ysgol.
Mae Llyfr Cofnod Ysgol Bwlchycibau ym mis Mai 1894 yn cofnodi bod "Richard Williams (aged 11) and Sarah Wynne (aged 11) both being scholars of the 3rd Standard have now been in service for three weeks".
Mae hyn yn golygu eu bod wedi gadael ysgol pan mai dim ond 11 mlwydd oed oeddynt i weithio fel gweision. Roedd gweision newydd fel arfer yn cael eu cyflogi am flwyddyn ym mis mai yn y Ffair leol.

Yn ôl i ddewislen ysgolion Llanfyllin.