Er mwyn creu llyn mawr i gyflenwi dwr i Lerpwl, roedd yn rhaid cronni Afon Efyrnwy trwy adeiladu cronfa enfawr o gerrig. Roedd yn rhaid llifo’r dyffryn cyfan y tu ôl i’r gronfa, ac roedd hen bentref Llanwddyn yn y dyffryn yma.
Dechreuodd gwaith ar adeiladu’r gronfa yn 1881, ac am yr wyth mlynedd nesaf roedd wal y gronfa ar waelod y dyffryn yn araf dyfu wrth i bobl y pentref fynd o gwmpas eu bywyd bob dydd.

Mae’r hen engrafiad yma yn dangos swyddfa’r post a thafarn y ‘Cross Guns’ yng nghanol y pentref gwreiddiol yn fuan cyn i’r dyffryn gael ei orlifo â dwr. Collwyd eglwys y plwyf (a welwch chi yma), dau gapel, tri thafarn, deg o ffermdai a 37 o dai i’r dwr oedd yn codi.
Adeiladwyd pentref newydd nes i lawr y dyffryn gan y ‘Liverpool Corporation’ cyn y gorlifo ar gyfer y bobl a gollodd eu cartrefi. Tynnwyd adeiladau’r hen bentref i lawr wedi i’r bobl symud oddi yno, a thynnwyd gweddillion y meirw o fynwent yr eglwys a’u hail gladdu wrth ymyl yr eglwys newydd.
Mae mwy o luniau o’r dyffryn cyn iddo gael ei orlifo ar y dudalen nesaf...

Y ty mawr a’r tai bychain...
.
.