Fel ag a wnaethoch chi weld ar y dudalen flaenorol, roedd bron yn amhosib cael plant i fynychu ysgol yn rheolaidd yn ystod cyfnod Fictoria, ac roedd y rhan fwyaf o’r prifathrawon yn cwyno am hyn yn y Llyfrau Cofnod.
Roedd gwaith fferm yn cadw’r plant hyn i ffwrdd ar wahanol adegau’r flwyddyn. Y cynhaeaf gwair oedd yn gwneud y gwahaniaeth mwyaf i bresenoldeb, ond roedd yna hefyd dasgau pwysig eraill, megis codi tatws.
Mae’r enghraifft yma’n dod o Ysgol Llwydiarth yn 1889...

Roedd gan y rhan fwyaf o ysgolion 'Swyddog Presenoldeb' oedd fod i wneud yn siwr fod plant yn mynd i’r ysgol yn rheolaidd, ond roedd llawer ohonynt yn dda i ddim yn gwneud y gwaith yma. Roedd pennaeth Ysgol Llwydiarth yn ysgrifennu’n gyson at y Swyddog Presenoldeb yn 1888 ynglyn â bachgen na wnaeth fynychu’r ysgol am 15 mis, ond ni wnaeth y Swyddog Presenoldeb ei hunan ymweld â’r ysgol am 9 mis !
Dyma ddarn o ddyddiadur Ysgol Pen-y-bont Fawr yn 1891 ac mae’n darllen "Mr Thomas the Attendance Officer called on Friday afternoon. It is more than a year since he called before this".
Mae un arall o 1898 yn darllen "The Attendance Officer visited; 48 present, 34 absent".
Yn 1887 gofynnodd yr ysgol i’r plismon lleol ymweld â rhieni a "the result was 34 old offendors were made to attend" !

Yn ôl i ddewislen ysgolion Llanfyllin.