Mae prif wythiennau glo De Cymru i’r De o ardal Crughywel ond y mae rhai lefelau glo sy’n cyrraedd y cornel hwn o Sir Frycheiniog. Rydyn ni’n gwybod bod glo yn cael ei gloddio o’r llethrau o gwmpas Llanelly ers 1600 os nad cyn hynny. Erbyn blynyddoedd cynnar Oes Fictoria, roedd tair glofa yn cynhyrchu glo yn yr ardal.
Roedd
glofeydd Gellifelen a Llwyn-y-pwll
yn cyflogi tua cant o ddynion yr adeg honno. Roedd glofa arall i’r Gogledd
o Frynmawr o’r enw Ellwoods yn cael
ei rheoli gan ddyn o’r Alban.
Roedd y glofeydd lleol hyn yn cynhyrchu glo i’r gweithfeydd haearn lleol ac hefyd yn cludo glo i Aberhonddu mewn badau glo ar y gamlas. Pan orffennwyd toddi haearn, roedd hyn yn broblem. Ond adeiladwyd rheilffordd i lawr dyffryn Clydach a olygai bod y glofeydd lleol hyn yn gallu danfon eu glo ymhellach i ffwrdd.
