Aberhonddu a'r cylch
Bywyd ysgol
Pan oedd ysgolion yn gallu bod yn beryglus  
  Roedd lledaeniad afiechydon heintus a oedd yn aml yn beryglus yn gallu cael effaith ofnadwy ar yr ysgolion cynnar, pan fyddai plant yn dod at ei gilydd o ardal eang ar gyfer gwersi.
Roedd pob ardal yn dioddef o epidiymau a dangosir yr enghreifftiau o ardal Aberhonddu yma. Mae’r darnau hyn o Lyfr Cofnod Ysgol Talachddu yn 1889 a 1893...
"Attendance still wretched owing to sickness. Counted
40-50 cases of whooping cough and measles".
Ysgol Fabanod Dr Coke
19 Mawrth, 1882
17 Mehefin
1889
 School diary entry "Children beginning to come together again once more after the measles - the Epidemic having been prevalent for the past fourteen or fifteen weeks".
2 Ionawr
1893
 School diary entry "No children present owing to bad weather and Scarlet Fever in the district. One little scholar Bessie Jenkins died at Xmas from the effects of Scarlet Fever".
Roedd ysgolion yn aml yn cael eu cau gan yr awdurdodau ar gyngor meddygol am gyfnodau hir a byddai’r gwaith dysgu yn dioddef. Dyma enghraifft o Ysgol Nantddu yn 1900...  
14 Rhagfyr
1900
 School diary entry "School closed today owing to the Diptheria & Measles Epidemic (5 wks)"
 

Roedd mwyafrif o’r Arolygwyr Ysgolion yn esgusodi gwersi a gollwyd pan fyddent yn ymweld ag ysgolion yn flynyddol.
Yn y pen draw, yn dilyn mwy o ddefnydd o frechiadau yn erbyn afiechydon megis smallpox, diptheria, a’r frech goch daeth yr afiechydon o dan reolaeth, ond mae’r darn o Lyfr Cofnod a welwch chi yma yn dangos bod afiechydon o’r fath yn gyffredin hyd at ddiwedd blynyddoedd Fictoria.

Yn ôl i ddewislen ysgolion Aberhonddu
.
.

"Am very sorry to say another of our little ones has died I believe from diptheria, Percy Mills from our first class. He was present in school Friday morning - absent in the afternoon. Thursday he died. He was a bright little fellow and all the children seemed quite sorrowful when they heard of it".
Ysgol Fabanod Dr Coke
18 Tachwedd, 1887