Bu’n flynyddoedd lawer cyn i rai o’r ysgolion cynharaf gael y dodrefn a’r offer cywir. Fe ddywedodd yr Arolygydd Ysgolion y drefn wrth Fwrdd yr Ysgol oedd yn gyfrifol am Ysgol Hirnant, pan y bu’n ymweld â’r ysgol yn 1876, a dywedwyd fod yr ysgol "in a most unsatisfactory state". Roedd yr ysgol yn llawn o seddi eglwys, ac roedd yr athrawes wnïo ymysg yr eitemau hynny oedd ar goll !
Pe bai ysgol yn cael adroddiad gwael gan yr Arolygydd roedd yn gallu colli ei arian grant blynyddol, felly fe wnaeth y Bwrdd wella pethau mewn pryd ar gyfer yr arolwg swyddogol nesaf. Roedd yr ysgol ar gau am wythnos er mwyn newid y seddi eglwys am ddesgiau !

Mae’r darnau yma o’r Llyfrau Cofnod ysgol yn darllen -
4 Rhagfyr - "The building which ought to be fitted up as a school-room is still crammed with pews and pulpit. There is neither sewing Mistress, blackboard nor Maps".
11 Mai - "Received some New Maps and also a Blackboard".
17 Mai - "No school duties owing to Carpenters clearing out the Pews and fixing Desks".
24 Mai - "Recommenced school duties".
Fe lwyddodd yr ysgol i gael athrawes wnïo, ond soniodd adroddiad yr Arolygydd yn 1878 fod yna rywbeth pwysig iawn ar goll o hyd. Mae mwy am hyn ar y dudalen nesaf...

Dim un man i fynd yn Ysgol Hirnant ! ....

.