|
1.
Mae’r rheilffordd wedi dod i’r Gelli.
Roedd hyn yn golygu bod mwy o gysylltiad â rhannau o’r wlad sydd ymhell
i ffwrdd. Roedd y rheilffordd wedi helpu’r Gelli i ddatblygu fel marchnad.
Edrychwch ar Graffiau Poblogaeth Y Gelli i weld
effaith hyn . |
|
|
2.
Erbyn hyn mae gan y dref waith nwy sy’n
gwneud nwy glo, ac yn cael ei bibellu i’r tai yn yr un ffordd â nwy heddiw.
Roedd yn cael ei ddefnyddio gan fwyaf ar gyfer golau, ond efallai y byddai
rhai tai yn ei ddefnyddio i goginio erbyn y cyfnod yma. Byddai llawer o
fythynnod y gweithwyr cyffredin yn dal i gael golau o ganhwyllau a chanhwyllau
brwyn yn 1887. |
|
|
3.
Er bod yna ysgolion yn Y Gelli ar ddechrau
cyfnod Fictoria, mae’r map yn dangos dwy ysgol newydd. Mae un ar waelod
y map yn ymyl y tloty, a’r llall wedi’i hadeiladu yn erbyn yr hen wal ddwyreiniol
yn y dref. Yn 1887 roedd yn rhaid i’r plant lleol i gyd fynd i’r ysgol,
ac roedd hyn yn effeithio ar fywyd y bobl leol. (Ewch i’r tudalennau ar
ddyddiau ysgol oes Fictoria i gael mwy o fanylion am hyn.) |
|
|
4.
Roedd Undeb Cyfraith y Tlodion yn Y Gelli wedi’i sefydlu yn 1830, ac adeiladwyd
tloty ar gwr y dref i roi llety i’r
bobl dlawd oedd yn methu gofalu amdanynt eu hunain. Fel arfer, roeddynt
yn bobl oedd yn rhy hen neu yn rhy wael i weithio, neu yn deuluoedd lle’r
oedd y tad wedi eu gadael neu wedi marw oherwydd salwch. Roedd Undeb Y Gelli
yn gofalu am rannau mawr o Sir Frycheiniog a de Sir Faesyfed. |
|
|
5.
Nid oes dim adeiladau i’w gweld i’r de o Oxford Road ar fap 1836, ond
gallwn weld y tai cyntaf i gael eu hadeiladu yma yng nghanol y perllannau
ar ochr dde’r dref. Mae’r berllan fawr i’r de o’r castell yn faes parcio
heddiw.
|
|