(1)
Mae'r map yn dangos dwy ysgol yn Stryd
yr Odyddion. Ysgol yr eglwys yw'r ysgol ar ochr waelod y stryd
a sefydlwyd tua chanol y 19eg ganrif. Ysgol i blant teuluoedd oedd yn mynd
i'r capel yw'r ysgol ar dop y map. Erbyn 1918 roedd wedi'i rhannu'n dai
preifat ac nid ysgol oedd yno rhagor. Cau wnaeth ysgol yr eglwys yn ddiweddarach
ac mae'r ystafell ysgol wedi mynd yn gyfan gwbl erbyn heddiw. (2) Yn wreiddiol roedd bythynnod Brynygroes yn sefyll wrth set o lociau lle'r oedd cychod y gamlas yn teithio i fyny er mwyn mynd ar hyd darn nesaf y gamlas. Heddiw mae'r gamlas wedi mynd ac mae'r tai
yn sefyll wrth ymyl ffordd osgoi brysur.
(3)
Yn ddigon tebyg i Stryd yr Odyddion roedd Stryd
Pelican yn ymestyn yr holl ffordd ar draws yr "ynys" o'r gamlas
i'r afon. Ar ochr dde'r stryd roedd y Butchers Arms yn sefyll. Un tro
ar draws y ffordd roedd siop y groser, er mae'r siop yma wedi hen fynd.
Ym mhen arall y ffordd roedd Temperance House lle'r oedd pobl yn medru
cael llety, ond roedd yn gwrthod gwerthu alcohol. Tynnwyd y llun yma tua
1950 ond mae'n rhoi syniad da i ni o sut efallai roedd yn edrych yn ystod
cyfnod Fictoria. 