Y Gelli a Dyffryn Gwy
Mapiau Fictoriaidd
  Llyswen tua 1840  
 

Mae’r map isod wedi’i seilio ar fap y Degwm yn gynnar yn oes Fictoria. Mae’n rhoi inni ddarlun o’r gymdeithas fel yr oedd yn y cyfnod hwnnw. Cae Comin yw’r enw a roddir ar y cae agored mawr a welir ym mhen ucha’r map ar y dde. Defnyddiwyd system o rannu’r tir hwn mewn lleiniau cul. Roeddynt yn gwneud hyn yn y Canol Oesoedd, a pheth anghyffredin iawn oedd gweld y dull yma’n dal i gael ei ddefnyddio yn y cyfnod hwn. I gael mwy o wybodaeth am hyn ewch i’r tudalennau yn dwyn yr enw Cae Comin.

 

MAPIAU’R DEGWM
Yng nghyfnod Fictoria roedd yn rhaid i bawb bron dalu degwm i Eglwys Loegr. Ar ddechrau’i theyrnasiad daeth y degwm i fod yn dreth ar eich eiddo. Lluniwyd mapiau i ddangos pa eiddo oedd gan bawb
  The Mae’n bur debyg nad oedd y pentref ei hun wedi newid llawer ers y 18fed ganrif. Gallwch weld ar unwaith ei fod wedi tyfu lle’r oedd dwy ffordd bwysig yn cwrdd.
Yn mynd o’r top ar y chwith i’r gwaelod ar y dde mae ffordd Dyffryn Gwy o Lanfair ym Muallt i lawr i Loegr, gyda ffordd yn troi i ffwrdd am Dalgarth a De Ddwyrain Cymru. Yn troi i ffwrdd o hon yng nghanol y pentref mae’r ffordd dros y mynydd i Ddyffryn Wysg ac Aberhonddu.
Dim ond ychydig oddi ar y map mae’r man croesi’r afon dros Bont Bochrwyd.
 
  1 Arferai’r adeilad mawr lle mae tafarn y Royal Oak heddiw fod yn dri bwthyn a gerddi ar ddechrau cyfnod Fictoria.  
  2 Yn union ar ffin y plwyf mae Capel y Methodistiaid Calfinaidd. Yma roedd y Methodistiaid lleol yn gallu addoli yn eu ffordd eu hunain ac yn gallu dewis eu gweinidogion eu hunain. Ond roeddynt yn dal i orfod talu’r degwm i Eglwys Loegr.
Sut ydych chi’n meddwl roedden nhw’n teimlo yngly*n â hynny?
 
  Cymharwch â Llyswen yn 1887..  
 

Yn ôl i ddewislen mapiau Y Gelli

Yn ôl i dop
Ewch yn ôl i dudalen ddewis Y Gelli