Y cyfenw sy'n dod gyntaf
Dyma
rai o'r masnachwyr oedd yn brysur o gwmpas Llanfair-yn-Muallt ym mlynyddoedd
cynnar oes Fictoria.
Pan roedd yr holl gludo lleol yn cael ei dynnu gan geffylau, roedd y masnachwyr oedd yn gofalu am bob agwedd o geffyl a throl yn bwysig dros ben. Yma gallwch weld Morgan Price , roedd e'n gyfrwywr (saddler) ac yn harneisiwr (harness maker). Nid gwneud cyfrwy yn unig oedd ei waith ond hefyd yr holl bethau eraill oedd eu hangen ar geffyl fel y tresi a'r ffrwynau a'r coleri lledr. I lawr y rhestr mae John Thomas y saer, roedd e'n gwneud olwynion trol hefyd.
Mae yna chwech o gryddion ar y rhestr felly roedd yna 10 o gryddion yn ardal Llanfair-yn-Muallt yn 1835. Heddiw mae esgidiau'n cael eu gwneud mewn gwledydd eraill ac yna'u gwerthu mewn siopau, ond yn amser Fictoria byddai pobl yn ymweld â'r crydd yn ei weithdy a byddai ef yn gwneud pâr o esgidiau yn arbennig ar eu cyfer. Byddai'r esgidiau yn cael eu trwsio ac yn cael gwadnau newydd er mwyn iddynt bara am flynyddoedd. Doedd y bobl dlotaf ddim yn gallu fforddio hyn ac roedd llawer o blant tlawd yn cerdded yn droednoeth.
Ar y rhestr gallwn weld llyfrwerthwr o'r enw Llewelyn Pritchard . Mae'n bur debyg byddai llawer o bobl yr ardal yn methu darllen yr amser yma. Ond byddai rhaid i'r masnachwyr allu o leiaf darllen ac ysgrifennu ac adio er mwyn cadw'u cyfrifon. Ychydig iawn o labrwyr a gweision fyddai'n gallu darllen Saesneg y pryd er hynny. Mae'n debyg y byddai Mr Pritchard yn gwerthu papur, inc a chwilsyn at ysgrifennu llythyrau.
