Llanfair-ym-Muallt
Llifogydd Dihonw yn 1853
  2 Trychineb Dolfach  
 

Tybir i'r sbwriel a olchwyd i lawr yr Afon Duhonw wneud tagfa mewn ffos gul a chreu argae. O'i herwydd rhuthrodd llifogydd i lawr ochr dyffryn cul yr Afon Duhonw ac yn union am fwthyn Dolfach.
Tyddyn oedd Dolfach a chartref i deulu'r Lawrence. Roedd y bwthyn ar lan yr afon yn y man lle roedd lôn yn arwain at y rhyd ar draws yr Afon Duhonw. (gweler map Fictoraidd isod).

 
  map Dolfach yn 1888  
 

Mrs Jane Lawrence a'i merch Matilda oedd yn y bwthyn y noson honno, a hefyd dau o wyrion Mrs Lawrence, Charles a Rosa, a dwy forwyn. Gwelodd cymydog, oedd yn byw ar draws y cwm, yr hyn a ddigwyddodd. Pan gafodd ei ddeffro gan swn y llifogydd yn ei gartref edrychodd drwy’r ffenestr a gweld bod rhan o dyddyn Dolfach wedi mynd gyda'r llif.

 
  the flood at Dolfach Llun gan
Rob Davies
 

Yn fuan wedyn daeth y llifogydd i mewn drwy ffenestri'r llofftydd a syrthiodd dwy goeden, a oedd wedi cael eu cludo gan y dwr, ar ben yr adeilad. Chwalodd Dolfach a syrthio i'r llifeiriant gwyllt. Dim ond talcen y ty oedd ar ôl. Boddwyd pob un o'r trueiniaid oedd yn y bwthyn.
Cafwyd corff Mrs Lawrence 18 milltir i lawr yr Afon Gwy, a chafwyd corff ei merch, Matilda, yn ymyl Llyswen ymhen yr wythnos.

Roedd cyrff y ddau wyr a'r morynion yn ymyl Llanfair-ym-muallt. Roedd pobl oes Fictoria yn gyfarwydd gyda marwolaeth, roeddent wedi hen arfer â ffrindiau a pherthnasau'n marw'n ifanc o heintiau. Er hynny brawychwyd pawb ar hyd a lled yr ardal am fod teulu cyfan wedi diflannu i'r tywyllwch fel hyn. Roedd newyddion am y drychineb yn y papur newydd yr Hereford Times ac roedd pobl wedi clywed amdani ledled Canolbarth Cymru a Sir Henffordd.
.

 
 

Yn ôl i'r top
Ewch yn ôl i dudalen ddewis Llanfair-ym-Muallt